maandag 26 januari 2009

Muf

En de grootste uitdaging zal wel zijn om te zorgen dat heel dat verhaal niet te muf klinkt. Misschien moet ik iets hips doen zoals die gasten van IPOWER.

De verantwoordelijke samenleving

In de zomer van 2005 las ik in De Standaard een manifest van een groep humane wetenschappers met de titel "De verantwoordelijke samenleving". De ondertekenaars leken overwegend van christendemocratische signatuur. Het paginagrote artikel was opgebouwd rond de volgende vragen:

- Wat drijft ons? - Vrijheid en vertrouwen
- Wat willen wij dan? - Dat economie, techniek, wetenschap en politiek dienstbaar zijn aan de mens.
- Waarop hopen wij? - Verzoening.

"Een persoon is zoveel meer dan een ding, een burger, een consument, een kijker of een plant. Een persoon is engagement en verantwoordelijkheid. Welnu, voor een faire en vrije samenleving van verantwoordelijke mensen spreken wij ons uit."

Zij verwezen hierbij naar Emmanuel Mounier en zijn leer, het personalisme, 'de filosofie van de geëngageerde en verantwoordelijke mens', zoals het zeventig jaar daarvoor door Mounier was samengevat in zijn 'Personalistisch manifest'.

Eind jaren dertig was het personalisme 'hot'. Sartre schijnt zelf personalist te zijn geweest of gezegd te hebben 'dat iedereen over vijf jaar personalist zal zijn'. De tweede wereldoorlog en het succes van het existentialisme verdrongen het echter naar een zone waar het enkel nog kon dienen als een vage en zeer interpreteerbare inspiratiebron voor christendemocratische politici (gisteren: de progressief Reginald Moreels, vandaag: de conservatief Wouter Beke). Al moet gezegd worden dat Karol Wojtila, die toen nog geen paus was, eind jaren '60 een nieuwe academische uitwerking van het personalisme ondernam, door de brug te slaan naar de fenomenologie. Maar die poging is dan weer in de christelijke hoek geklasseerd en scheen geen basis meer om verder op te bouwen.

De auteurs van het opiniestuk beseffen het ook: "Wij bieden geen concrete oplossingen. Het personalisme is geen actieplan. Het is een methode van denken en doen. Wat ons bindt, is de unieke en onvervangbare waarde van elke mens en de verantwoordelijkheidszin van eenieder."

Jaap Kruithof in Het humanisme (2001):

"(...) Het begrip menselijke persoon werd tegenover het zich te veel permitterende individu en het onderdrukte collectieve wezen als oplossing geplaatst. Dat model werd door veel christendemocraten als redplank beschouwd (...). In de praktijk van de reële maatschappelijke betrekkingen heeft die sociale filosofie weinig verandering gebracht. De liberale regimes van het Westen hebben de voorbije vijftig jaar het individualisme een ongeremde ontwikkeling gegund en de sociaal-democraten en christendemocraten hebben die evolutie niet grondig tegengewerkt."

En inderdaad gaat de huidige christendemocratie, noch in de oppositie noch in de regering, op geen enkele wijze actief met dit gedachtegoed aan de slag. De hoger genoemde Wouter Beke, de partij-ideoloog van de CD&V, schreef nog een boek met als titel De mythe van het vrije ik, een boek tegen de liberalen van Verhofstadt en tegen de verlichting; wat mij betreft een af te keuren poging. Het personalisme lijkt me net een stroming die constructief wil zijn, die de brug zoekt vanaf de mens, omdat de mens alleen mens kan zijn via die brug; en niet de stroming die de mens terechtwijst en zegt: alleen in groep kan je jezelf zijn. Het ging net iets te veel die kant op.

In de periode na 2005 las en droomde en mijmerde ik vaak over dat personalisme en wat er nog mee te doen valt - hoe het concept te redden valt. Ik dacht:

Individualisme zoekt authenticiteit in jezelf.
Personalisme zoekt authenticiteit in de ander.


Dat is ordelijk en schematisch, maar ik weet nog niet hoe ik het moet staven. Ik sprak met een filosoof die het niet eens was met die enge interpretatie van individualisme. Dat is ook het standpunt van de liberale politici. Een andere filosoof, een getormenteerde dronken veertiger met wie ik diep in de nacht in een Leuvens stationscafé een waanzinnig gesprek had, schreef het hele project eerst af, om er dan peinzend op terug te komen; hij zei: ik zie wel een mogelijkheid om het te redden, maar dan zult ge sterk in uw schoenen moeten staan.

Intussen - Een overijverige katholieke student bezorgde me een halve nachtmerrie (op uw sterfbed komen de demonen op u gekropen en dan kunt ge kiezen: u volledig over geven of u volledig af sluiten). In een visioen donderde de hele christelijke metaforiek op mij neer. Ik zag horizon en eindpunt van een absoluut individualisme gesymboliseerd in de HEL (de isolatie... de verstoktheid in jezelf, het omkijken en vaststellen dat je lek geslagen schip definitief te ver van de kust is afgedreven...) en dat horizon van een absoluut personalisme in de HEMEL (de totale openheid, het zijnsverlies en tegelijk de zijnsontdekking in de ander) en begreep toen waarom de meeste personalisten het graag over God hebben.

Vanaf dat moment kwam ik, waar ik ging langs Vlaamse wegen, overal het personalisme tegen. Op de vreemdste momenten bleken mensen diep vanbinnen personalist, namen zij het op voor de ander vanuit dat principe, gaven zij anderen persoonsrechten zonder dat te beseffen; zwervers, kinderen, jeugdwerkers, een schrijver - ik herkende in bepaalde oordelen en keuzes de echo van principes die ik personalistisch moest noemen omdat ze over hetzelfde gingen, soms letterlijk: deze mens is een persoon, dus doe ik dit of dat wel of niet. Een persoon...

Tegelijkertijd groeide in mij de ergernis dat hedendaagse progressieve intellectuelen het niet meer over goed & kwaad mogen hebben. Die begrippen moeten, sinds het morele relativisme, steeds tussen aanhalingstekens. Vanaf vandaag niet meer. Ik heb er de pest aan dat die absolute begrippen door de conservatieven zijn geclaimd. Vandaag claim ik, Fenrig, ze zelf. Er is goed en er is kwaad; goed is open en kwaad is gesloten; er bestaat een objectieve ethiek buiten onszelf; we zijn geroepen, omdat we personen zijn, om voor goed en tegen kwaad te zijn, en te zien te oordelen en te handelen, te helpen - op een bepaalde manier hebben we een onbehouwen, naïeve ethiek van actie nodig, die van de ridder en de ksatrya. Laat we die ethiek, die nu alleen nog maar grondt in grondgevoel, fijnzinnig onderbouwen met de Verlichting en Popper en de rationaliteit en de goede personalisten. En ik verklaar meteen ook de oorlog aan het cynisme. Het wordt een fijne, fijnzinnige, wakkere, blijmoedige oorlog. Wie doet er mee?

IPOWER, Cardijn and other habits

In my opinion, IPOWER is an interesting experiment. It aims at promoting a lifestyle of self-realisation and self-expression by postulating three guiding principles:

- Being open-minded

- Active thinking

- Putting your vision into practice

and by creating an online community of people endorsing it. These principles echo the teaching of Cardinal Cardijn who taught children of the worker's class to develop themselves intellectually and morally by adapting the principles of zien (seeing), oordelen (judging), handelen (acting).


Today I came across the teachings of Stephen Covey called The Seven Habits of Highly Effective People. A highly effective friend recommended it half a year ago. The seven key values are: responsability, vision, integrity, mutual respect, mutual understanding, creative cooperation and renewal. You should check out the book or the online audio-book to see why these concepts are related and what they cover.

zondag 25 januari 2009

Revolutionary Road

De vraag die mij het meeste bij blijft na het zien van Revolutionary Road is de volgende: welk deel van het publiek kon zich met de film identificeren, en op welke wijze? En wat zeggen het ene en het andere over henzelf, en over de wereld?

Ik las veel recencies, ze waren erg verdeeld. Sommigen vonden de film slecht op filmtechnische gronden (omdat deze thematiek al beter is uitgewerkt, bijvoorbeeld door Bergman); anderen omdat ze de twee hoofdpersonages vervelende verwende kinderen vonden. Ik herkauw en blijf met vragen achter.

dinsdag 20 januari 2009

Moral Clarity / morele helderheid

Er is een boek uit van Susan Neiman (een filosofe van wie ik nog nooit hoorde), Moral Clarity, waarin verschillende interessante dingen in moeten staan - dat leid ik alleszins af uit een interview met haar in De Standaard der Letteren.

De tweede keer dat ik het interview las ervoer ik dat ik het niet eens was met de wijze waarop ze begrippen invulde (idealisme, realisme, relativisme, waarheid, tolerantie). Maar discussies over woorden zijn in feite niet interessant: begrippen zijn slechts labels, werkdefinities, en op het einde van een discussie over woorden blijkt gewoonlijk dat iedereen hetzelfde bedoelde (en de discussie, die niet ten gronde is gevoerd, is dan gewoonlijk voorbij omdat iedereen het intussen beu is). Daarom geen verdere bespreking van de begrippen.

De bottom line: red het idealisme.

Neiman verbindt realisme met relativisme. Links is volgens haar vastgereden in ironie en zelfkritiek waardoor het verlamd is geraakt en de oude idealen niet meer worden gekoesterd. Links pleit nu voor realisme. Links is nu inderdaad de 'verstandige beleidspartij', alleen wie donkerrood is die is nog idealist en dat is verkeerd (zie De Bruyn contra Gennez); dat is vandaag 'heimwee naar travaillisme'. Links heeft de werkelijkheid (lees: het neoliberalisme) aanvaard, het is realistisch geworden. Intussen kan rechts aan de slag met de oude idealen: vrije meningsuiting, mensenrechten, gelijkheid, rechtvaardigheid, redelijkheid en rationalisme, gezond verstand.

Het begrip 'idealisme' is vooral besmet geraakt door het communisme en de val van de Muur in 1989. Maar ook de nazi's waren idealisten. Hoe vermijd je de revolutionaire excessen? Naar mijn gevoel heeft Popper het belangrijkste daarover al gezegd in The Open Society and Its Enemies: door peacemeal engineering in plaats van utopian engineering. Hervormers mogen geen blauwdruk klaar hebben liggen van een ideale samenleving: ze moeten stap voor stap probleem per probleem rationeel analyseren en aanpakken.

Popper ging in de filosofie op zoek naar de gevaarlijke ideeën (van Plato over Marx naar het communisme en over Hegel naar het fascisme). Neiman doet nu het omgekeerde, ze gaat in de filosofie op zoek naar een basis om idealisme op te bouwen. Ze vindt vooral steun bij de Verlichting. Wat ik zo fijn vind is dat ze eens in durft te gaan tegen de kritiek op de verlichtingsfilosofen (vooral dat die te extreem en te radicaal waren en de mens niet snapten). Neiman sterkt me in het idee dat de verlichtingsfilosofen zeer wijs en genuanceerd waren en dat we ze gewoon maar weer eens moeten lezen. De verlichtingsdenkers zijn altijd actueel.

Ze zegt ook iets interessants over fundamentalisme. Dat beantwoordt niet, zoals vaak wordt gezegd, aan de zoektocht naar eenvoudige verklaringen. Het is wel een antwoord op het gebrek aan een 'robuust waardenstelsel' in het Westen. "Mensen bekeren zich niet uit gemakzucht tot het fundamentalisme. Wel omdat ze een vorm en een kader missen voor hun idealisme." Links kan, op basis van de Verlichting, zo'n waardenstelsel ontwikkelen. "Het fundamentalisme leert ons dat je iets grondigs mist in je leven als je geen idealisme koestert, als je het actieve leven niet nastreeft, het leven met en dankzij idealen, als je de opoffering voor idealen niet kent. Zij zien het leven als een moreel geleid proces van zelfverbetering en van betrokkenheid bij een gemeenschap. Dat is ook voor ons inspirerend.'

Ze vist ook oude waarden op: eerbied en respect en goed en kwaad. Op dat spoor zat ik ook, via het personalisme. Het gaat over hetzelfde. Ik zal het later verder uitwerken. Herwaardering van de waarden. Engagement. Het doet me denken aan ridders en kastelen.



donderdag 15 januari 2009

Concept

The amounts of text posted here in the starting phase of this blog are drawn from older postings in an abandoned format. I was then, late August 2008, inspired by a strangely interesting internet project called IPOWER [http://ipower.ning.com].

Though I like writing and sharing a few of my thoughts, I was never drawn into the concept of blogging, due to the high risk I would grow weary of it. On the other hand, I was rather successfull in sustaining a quasi-diary from 1996 until today so prospects in the long run are not that bad.

Strongly differring from a diary concept, the blog is driven by the overall desire to share. But apart from that, a blog can have an internal project. It is my initial idea to use this blog as a therapy to battle the problem of personal defragmentation as I see it in our modern society. Though I am not yet sure what that would mean. Tentatively, for now just the following: in modern/postmodern big city life many people are torn apart into their various projects and social circles. How many I's are we? And how much of a personality can we today perceive from a normal contact with another person? That used to be different. In this blog project, I will try to bring together several fields and lines by constructing the heteronymous person of Fenrig, a person that would be closer to my real identity as the one perceived in daily life.

In time I hope to weave several central themes into one tapistry by sharing and interpreting daily life in their light.

Internet & privacy, a heteronym solution

On the internet, there is no anonimity in the legal sense. If you are some political activist, planning terror or havoc, they will get you. I have no illusions on this. Google keeps track of all my weirdest searches, ready and accessible. And a smart hacker will get me too. On the other hand, there surely are intimacy gradients. The moment I noticed that my LinkedIn profile could be googled by anyone, I destroyed it without remorse. When I judged Facebook too great a risk, I left.

So why am I then here on a blog, in open water, expressing my thoughts freely, with pictures and all? Well, on blog sites, I am all for heteronyms. Which means that I truly am Filip Fenrig. But it's not my name. And this person's thoughts will be sincere, but they can be experiments, in the sense that they result from a heteronymous side of me - a completer manifestation of an important part of me, in a way. This is simply a result of the fact that it is possible here. And between the pictures of some good things around me and in my past (all mere archaeology of the soul), you will never see a picture of myself here, nor will anyone link one... It's a small prerogative I grant myself. This I say because honesty is a good that is as valuable as privacy is.

Now, what's the fuss? Don't we all have pseudonyms? Don't we all hide behind a nickname? - Well, most of us do indeed. But a heteronym is not a pseudonym. A pseudonym is the same person behind another name. A heteronym is another person behind another name.

Okay, but don't we all modify our personality a bit behind a nick? Who expects to meet the real you or me behind a pseudonym? - Fair. But a heteronym does this methodically, as a project. It may be found remarkably true that we can get to know ourselves better by disintegrating our personality, that is, in a controlled way. In other and less catastrophic words: we can develop an important part of us in heteronymous eleboration, like children learn about themselves and society in simple role play.

For all matters regarding heteronyms, and the most interesting and most fascinating use of them, their zenith as we can say, I refer to Fernando Pessoa, who fused me into creating a blog, and who is cited, unfortunately in Dutch, in the introductory passages of this blog.

Just an experiment.

Het personalistisch minimum

En dan was er Gotland: het personalistisch minimum, het laagste punt op de curve. Op de trein naar huis wilde ik meteen beginnen schrijven over de afgrond die ik had gezien, maar ik bleek mijn notaboek in Visby te hebben gelaten; dan ben ik maar verwoed de kantlijnen van een tijdschrift vol beginnen kladden. Visby was een verschrikkelijke, pijnlijke, interessante ervaring. Ik schreef een vriend: “Ben onderweg van Kalmar naar Kopenhagen, de weg naar huis. Je hebt er geen idee van hoe belachelijk deze reis was. Maar mijn wereldbeeld en personalisme zijn nu sterker dan ooit. Het klopt. Ik zie zuiverder wat onze opdracht aan de ander is... Het is ofwel geven, ofwel de hel. Aan ons om te kiezen... Eens te meer dank ik je voor je vriendschap, het was een van de redenen van mijn geduld met deze arme falende mensen.” Wat spreekt daar uit? Toch geen hoogmoed hoop ik? Ze moesten het eens weten. Nu zitten ze daar in Visby een beetje met z'n tweeën te stinken. Maar ik zal er toch iets over moeten schrijven, op een verteerbare manier – over hoe jammer ik het vind dat ik er niet in ben geslaagd om door te dringen tot hun leefwereld, hun interesses, tot hun persoon. Ik was er rijker door geworden. Maar het ging niet. Die twee mensen waren 'afgrondelijk', elk op hun eigen manier. De ene was cynisch en in zichzelf gekeerd, tegelijk het extreme gedrag van de andere observerend en soms terechtwijzend. Die andere gedroeg zich als een klein kind... Elk gesprek zag hij als een discussie, als een uitdaging om de bovenhand te halen. Tegelijk ging hij bijna elk gesprek uit de weg – en in plaats van gesprekken waren er salvo's van indrukken en commentaren, niets diepers dan stimulus-respons-gedrag of botte afkeuring van andermans idee. En soms heel opvallende verontschuldigingen ook, geforceerd als uiting van extreme onzekerheid. Steeds de drang om 'iets te doen' terwijl reizen deels ook 'zijn op locatie' kan betekenen: een ander decor voor een ander gesprek. Neen, deze reis was een personalistische mislukking, en voor mij, een tafereel uit de hel; maar op elk moment koesterde ik me in de warmte van eigen vreugde, het vuur van optimisme en levensvisie, de gedachte aan alle heerlijke uren met alle heerlijke vrienden; de gesprekken die uren lang naar elkaar toegroeien bij een glas wijn; de herkenning van oog tot oog; de liefde tussen mensen. De liefde tussen personen. Elke dag zie ik de theorie van het personalisme meer en meer bevestigd. En cynisme is vanaf vandaag immoreel.

Why I left Facebook

At the end of August I left Facebook. I cleared the contents as much as I could, changed my name and deactivated my profile. The sixteen friends I had received a polite email to explain that it was nothing personal, but I considered Facebook to be an unholy place for me.

In fact, I think Facebook was created by the devil, you know, the One Without Empathy. I subscribed to it so that I could keep in touch with a friend who's in another continent. I found one or two great people back, that was nice. I heard one or two interesting things. For the rest, I saw pictures of my friends at all kinds of parties. Too much information. And I saw friends of my friends, people I do not like, all over the place. Then the Machine suggest you can be their friend as well. So that you can have 566 friends. Well, I do not have that many friends. Facebook violates your privacy. It creates a fake world of fake friends. Also, it makes all communication superficial. Ugly pictures. Stupid remarks. Silly games. And then, the annoying Wall. Come on.

Heard the following comment on New Year's Eve. There are only two people that follow your page on Facebook: you and your stalker.

Opdracht

"Antieke zeevaarders hadden een glorieuze zegswijze: Varen is noodzakelijk, leven niet. / Ik wil voor mij de geest van deze uitspraak, zó gewijzigd dat ze past bij wat ik ben: Leven is niet noodzakelijk; noodzakelijk is scheppen. / Ik beoog niet mijn leven te genieten; ik denk daaraan zelfs niet. Ik wil het slechts groot maken, ook al moeten daartoe mijn lichaam (en mijn ziel) het hout zijn voor dit vuur. / Ik wil het slechts van alle mensen maken; ook al moet ik het daartoe verliezen als het mijne." | Fernando Pessoa

Afbraak oude boerderijen in Kieldrecht

Sta me toe jullie te vragen om de onderstaande petitie te tekenen.

http://www.ipetitions.com/petition/kieldrecht?e

Als compensatie voor het verlies aan flora en fauna door de bouw van het Deurganckdok heeft de Vlaamse regering zich ertoe verbonden een nieuw natuurgebied te creeren. Voor de aanleg van dit gebied wordt in de Kieldrechtse polders op dit moment overgegaan tot de sloop van een achttiende- en negentiende eeuwse hoeve. Een belangrijke reden hiervoor is het feit dat de hoeves nog werkzaam waren als landbouwbedrijf: het waren bedrijfsgebouwen in een te voorziene natuurzone.

De schuren waren tot voor kort nog in gebruik en zijn in goede staat. Wie er binnen komt, wordt verrast door de authentieke gebinten. Daarenboven zijn de schuren beeldbepalend in het omliggende landschap en hun afbraak zou een onherstelbaar litteken veroorzaken. In aanloop van de afbraak werd geen onderzoek gevoerd naar de waarde van het onroerend erfgoed. Het vakgebied betreurt dat het pas onlangs op de hoogte werd gesteld en verzoekt dringend om nader onderzoek.

Ter info, de aangrenzende hoeve waar mijn voorouders van generatie op generatie hebben geleefd moest er in december al aan geloven. Wars van enig persoonlijk sentiment van mijnentwege vraag ik jullie om op deze wijze protest aan te tekenen tegen de manier waarop de overheid het polderdossier al sinds de jaren '60 behandelt.

beste groeten
FENRIG

Blijmoedige rationalisten, voorwaarts!